پزشکان در طبقه‌بندی تومورهای مغزی و تعیین روش‌های درمانی، بخشی از تصمیمات خود را بر اساس ژن‌هایی که تومور بیان می‌کند اتخاذ می‌کنند. بر اساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت (WHO)، فعال‌سازی غیرطبیعی انکوژن FOXR2 صرفاً در نوروبلاستوماهای سیستم عصبی مرکزی (CNS) رخ می‌دهد. با این حال، تحقیقات بیمارستان تحقیقات کودکان سنت جود نشان داده است که فعال‌سازی FOXR2 در چندین نوع مختلف از تومورهای CNS کودکان، عمدتاً در تومورهای مغزی، نیز دیده می‌شود؛ آن هم با پیامدهای بالینی بسیار متفاوت. این یافته‌ها، امروز در نشریه Neuro-Oncology، وابسته به انجمن نورواونکولوژی، منتشر شد.
دکتر جیسون چنگ-هوان چیانگ، نویسنده مسئول مقاله از بخش آسیب‌شناسی سنت جود، گفت:”پیش‌تر از فعال‌سازی FOXR2 به‌عنوان یک نشانگر تشخیصی بالینی برای نوروبلاستوماهای CNS استفاده می‌شد، اما ما به‌طور غیرمنتظره‌ای آن را در تومور عودکننده‌ی بیماری‌ای غیر از نوروبلاستوما مشاهده کردیم و همین موضوع انگیزه‌ای شد تا به‌طور گسترده‌تر در سایر تومورهای مغزی نیز بیان این ژن را مورد بررسی قرار دهیم.”
محققان با استفاده از داده‌های St. Jude Cloud که شامل اطلاعات توالی‌یابی کل ژنوم، اگزوم و RNA بیماران سنت جود است، به جستجوی فعال‌سازی FOXR2 پرداختند. در مجموع، آن‌ها ۴۲ تومور در ۴۱ بیمار با فعال‌سازی FOXR2 را مورد شناسایی قرار دادند. از این تعداد، تنها ۱۱ تومور همان نوروبلاستوماهای CNS بودند که انتظار می‌رفت؛ در حالی که ۳۱ تومور دیگر شامل مجموعه‌ای از گلیوماهای درجه بالا، تومورهای جنینی و تومورهای نادر بودند. این نتایج نشان‌دهنده‌ی وجود یک گروه بزرگ و تاکنون ناشناخته از بیماری است که پیامدهای مهمی برای تشخیص، پیش‌آگهی و درمان دارد.
دکتر امیلی هانزلیک، نویسنده مشترک مقاله از بخش پزشکی کودکان سنت جود، توضیح داد:”وقتی پیامدهای بالینی انواع مختلف تومورهای همراه با فعال‌سازی FOXR2 را بررسی کردیم، تفاوت چشمگیری مشاهده شد. نوروبلاستوماهای CNS با درمان چندوجهی نتایج درمانی فوق‌العاده خوبی داشتند، در حالی که سایر تومورها مانند گلیوماهای درجه بالا و پاینوبلاستوماها نتایج بسیار ناامیدکننده‌ای نشان دادند.”
این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که نباید فعال‌سازی FOXR2 را به‌تنهایی نشانه‌ای قطعی از نوروبلاستوماهای CNS دانست، چراکه این فعال‌سازی در سایر انواع تومور نیز رخ می‌دهد. دکتر چیانگ افزود:”امیدواریم یافته‌های ما به هدایت بیماران به سوی مراقبت‌های بالینی مناسب‌تر کمک کند.”
کشف سازوکارهای ناشناخته فعال‌سازی FOXR2 در انواع مختلف تومورهای مغزی
سازوکارهای فعال‌سازی FOXR2 در تومورهای مغزی تاکنون ناشناخته مانده بود، زیرا شناسایی آن‌ها با روش‌های معمول مولکولی دشوار بود. با این حال، دانشمندان سنت جود با دقت داده‌های ژنومی بالینی موجود در St. Jude Cloud را بررسی کردند تا این تغییرات ظریف را کشف و توصیف کنند.
دکتر آلکسا سیسکار، یکی از نویسندگان مقاله از بخش آسیب‌شناسی سنت جود، که تحلیل داده‌های ژنومی را بر عهده داشت، گفت:”اکنون که این رویدادهای ژنومی را توصیف کرده‌ایم، امیدواریم دیگران نیز بتوانند این تغییرات را در بیماران خود شناسایی کنند.”
در پایان، دکتر چیانگ تأکید کرد:”مطالعه‌ی ما بر اهمیت ترکیب تمامی اطلاعات موجود برای طبقه‌بندی دقیق تومورهای بیماران تأکید می‌کند؛ از جمله یافته‌های مولکولی مانند توالی‌یابی DNA و RNA، بررسی بافت‌شناسی و تصویربرداری. تنها با داشتن یک دیدگاه جامع می‌توانیم ماهیت واقعی یک تومور مغزی را درک کرده و بهترین گزینه درمانی را برای بیمار انتخاب کنیم.”
منبع:
FOXR2 activation is not exclusive of CNS neuroblastoma. Neuro-Oncology, 2025; DOI: 10.1093/neuonc/noaf076
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
