آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا دندان‌های شما به این شکل هستند؟
یک مطالعه جدید که در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴ در مجله Current Biology منتشر شده است، نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از ژن‌ها مسئول شکل دندان‌های هر فرد هستند، از جمله حداقل یک ژن به ارث‌رسیده از نئاندرتال‌ها.
محققان گزارش دادند که ۱۸ مجموعه ژنی در اندازه و شکل دندان‌ها نقش دارند که ۱۷ مورد از آن‌ها تاکنون به رشد دندان مرتبط شناخته نشده بودند. تحقیقات نشان می‌دهد که یکی از این ژن‌ها به دلیل آمیزش نئاندرتال‌ها با انسان‌های اولیه به ارث رسیده است.
تأثیر ژن‌ها بر شکل دندان و سلامت دهان
دکتر کاوستوب آدهیکاری، متخصص ژنتیک آماری در دانشگاه کالج لندن، در یک بیانیه خبری گفت:
“ما اکنون ژن‌های متعددی را شناسایی کرده‌ایم که بر رشد دندان‌های ما تأثیر می‌گذارند، برخی از آن‌ها مسئول تفاوت‌های بین گروه‌های قومی هستند.”
این یافته‌های ژنتیکی علاوه بر افزایش درک دانشمندان از تکامل انسان، می‌توانند به بهبود سلامت دندان نیز کمک کنند.
دکتر چینگ لی، محقق ارشد از دانشگاه فودان چین، گفت:
“برخی از ژن‌هایی که باعث تفاوت‌های طبیعی در اندازه دندان بین افراد سالم می‌شوند، می‌توانند در بروز ناهنجاری‌های دندانی مانند عدم رشد دندان یا سایر مشکلات سلامت دهان نیز نقش داشته باشند.” وی افزود: “ما امیدواریم که یافته‌های ما در پزشکی کاربرد داشته باشند، به‌گونه‌ای که افراد دارای مشکلات خاص دندانی بتوانند با آزمایش‌های ژنتیکی تشخیص بهتری داشته باشند، یا اینکه در آینده، برخی ناهنجاری‌های دندانی با روش‌های ژن‌درمانی درمان شوند.”
تحلیل ژنتیکی بر روی ۹۰۰ داوطلب از اقوام مختلف
در این مطالعه، محققان داده‌های ژنتیکی نزدیک به ۹۰۰ داوطلب در کلمبیا را که دارای تبار اروپایی، بومی آمریکایی و آفریقایی بودند، مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. این داده‌ها شامل اندازه‌گیری تاج دندان از اسکن‌های سه‌بعدی قالب‌های دندانی شرکت‌کنندگان بود که با اطلاعات ژنتیکی هر فرد مقایسه شد.
ژن‌های نئاندرتال و تأثیر آن‌ها بر شکل دندان‌ها
طبق این مطالعه، ژن نئاندرتالی مرتبط با شکل دندان فقط در افراد با تبار اروپایی یافت شد.
افرادی ناقل این نوع ژن، دندان‌های پیشین (incisors) نازک‌تری دارند (منظور از دندان پیشین همان هشت دندان جلویی که برای گاز گرفتن غذا مناسب‌تر هستند.)
همچنین مشخص شد که ژنی به نام EDAR که قبلاً به عنوان عامل تأثیرگذار بر شکل دندان‌های پیشین در مردم شرق آسیا شناخته شده بود، در تمامی انسان‌ها بر عرض دندان‌ها تأثیر می‌گذارد و به طور کلی، افراد با تبار اروپایی دندان‌های کوچکتری دارند.
انتخاب طبیعی و تکامل شکل دندان
پروفسور آندرس روئیز-لینارس، متخصص ژنتیک انسانی در دانشگاه کالج لندن، گفت:
“ما هنوز نمی‌دانیم که این ژن‌ها به دلیل مزایای خاصی برای سلامت دندان در فرآیند تکامل انتخاب شده‌اند یا نه. ممکن است این ژن‌ها به دلیل نقششان در بخش‌های دیگر بدن انتخاب شده باشند و تغییرات در شکل دندان‌ها صرفاً یک پیامد جانبی از این فرآیند باشد.”
منبع:
دانشگاه کالج لندن، بیانیه خبری، ۱۲ دسامبر ۲۰۲۴
برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به انجمن دندان‌پزشکی آمریکا و منابع مربوط به ژنتیک و سلامت دهان مراجعه کنید.
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
تأیید و نظارت: دکتر فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
