نقش پروتئین SLIRP در کنترل پاسخ ایمنی ضدویروسی و بیماری‌های خودایمنی
تداوم تهدید ویروس‌ها و اهمیت تنظیم ایمنی
پس از گذر از بحران جهانی کووید-۱۹، جهان همچنان با ظهور بیماری‌های عفونی جدید مواجه است که نیاز به پاسخ ایمنی قدرتمند و پایدار را ضروری می‌سازد. با این حال، همان‌طور که ایمنی ناکافی می‌تواند اجازه دهد ویروس‌ها گسترش یابند، پاسخ‌های بیش‌فعال ایمنی نیز ممکن است به بافت‌های بدن آسیب رسانده و موجب اختلالات جدی سلامت شوند.
کشف یک تنظیم‌کننده ایمنی حیاتی
محققان از دانشگاه KAIST کره جنوبی و دانشگاه فلوریدا موفق به کشف پروتئینی به نام SLIRP شده‌اند که همچون یک “سوئیچ ایمنی” عمل می‌کند و فرآیند پاسخ به ویروس‌ها را روشن یا خاموش می‌سازد. این کشف، پایه‌ای برای درمان‌های آینده در حوزه عفونت‌های ویروسی و بیماری‌های خودایمنی فراهم می‌آورد.
تمرکز بر RNA دو رشته‌ای میتوکندری (mt-dsRNA)
تیم پژوهشی به رهبری پروفسور یوسیک کیم از KAIST دریافت که نوعی ماده ژنتیکی به نام mt-dsRNA، که در درون میتوکندری تولید می‌شود، می‌تواند باعث فعال‌سازی نادرست سیستم ایمنی شود، حتی زمانی که عفونت ویروسی واقعی وجود ندارد. زیرا ساختار mt-dsRNA شباهت زیادی به RNA ویروس‌ها دارد و سیستم ایمنی آن را اشتباه تفسیر می‌کند.
نقش دوگانه SLIRP: از تقویت ایمنی تا مهار آن
پروتئین SLIRP با پایدارسازی mt-dsRNA موجب تشدید پاسخ ایمنی می‌شود. پژوهش‌ها نشان دادند که:
در مدل‌های ویروسی مانند کروناویروس انسانی OC43 و ویروس انسفالومیوکاردیت، مهار SLIRP باعث کاهش پاسخ ضدویروسی و افزایش تکثیر ویروس شد.
در بافت‌های بیماران مبتلا به سندرم شوگرن، که سطح SLIRP و mt-dsRNA بالا بود، مهار SLIRP منجر به کاهش پاسخ ایمنی غیرعادی شد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که SLIRP می‌تواند مانند یک کلید مولکولی تنظیم‌کننده، بسته به شرایط، پاسخ ایمنی را فعال یا مهار کند.
پیامدها برای درمان بیماری‌های خودایمنی
بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن یا لوپوس سیستمیک زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن، سلول‌های خودی را با عوامل بیگانه اشتباه می‌گیرد. با اینکه تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده، همچنان علت دقیق این پاسخ‌های التهابی ناشناخته است و درمان‌های مؤثر محدودند.
کشف نقش SLIRP به‌عنوان تقویت‌کننده یا مهارکننده ایمنی، امکان توسعه درمان‌های تنظیم ایمنی هدفمند را فراهم می‌کند.
اهمیت این کشف
پروفسور یوسیک کیم در توضیح اهمیت این کشف گفت:”ما نشان دادیم که SLIRP پروتئینی حیاتی است که با استفاده از mt-dsRNA موجب تقویت پاسخ ایمنی می‌شود. نقش دوگانه آن در عفونت‌ها و بیماری‌های خودایمنی، آن را به هدفی امیدوارکننده برای توسعه درمان‌های تنظیم‌کننده ایمنی تبدیل کرده است.”
نتیجه‌گیری نهایی
مطالعه نشان داد که پروتئین SLIRP یک تنظیم‌کننده مرکزی ایمنی است که می‌تواند بسته به شرایط، سیستم ایمنی را فعال یا سرکوب کند. این یافته نه تنها در درک بهتر پاسخ‌های ایمنی مفید است، بلکه راه را برای درمان‌های نوین و مؤثر در عفونت‌های ویروسی و بیماری‌های التهابی خودایمنی هموار می‌سازد.
منبع:
SLIRP amplifies antiviral signaling via positive feedback regulation and contributes to autoimmune diseases. Cell Reports, 2025; 44 (5): 115588 DOI: 10.1016/j.celrep.2025.115588
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
تأیید و نظارت: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک
